Leestijd: circa 7 minuten

'Leiderschapsontwikkeling is niet alleen een onderwerp voor een manager of directeur: persoonlijk leiderschap is een opgave voor alle professionals die impact willen maken', zegt Joris Nuijten, expert in leadership development. 'In de financiële praktijk staat het thema leiderschap steeds nadrukkelijker op de agenda, omdat de veranderende positie van finance nieuwe eisen stelt aan het team van de CFO. Zo wordt van controllers in toenemende mate gevraagd dat ze veel meer doen dan cijfers controleren en financiële data aandragen. Natuurlijk moet je excelleren in je vak. Maar het gaat er ook om dat je het management proactief adviseert over strategische vraagstukken en effectief samenwerkt met diverse disciplines en verschillende interne en externe stakeholders.

'Nuijten heeft meer dan 20 jaar ervaring bij Shell, waar hij zich in verschillende internationale rollen heeft beziggehouden met thema’s zoals continuous improvement, strategie en leiderschapsontwikkeling. Daarnaast is hij actief als trainer, facilitator, coach en consultant voor start-ups, scale-ups en ngo’s. Sinds 2015 verzorgt hij modules over leiderschap in diverse MBA-programma’s van de UvA, en sinds 2018 is hij gastdocent van de EMFC.

Actuele thema’s zoals digitale transformatie en customer centricity doen de belangstelling voor het thema leiderschap in de financiële sector alsmaar toenemen, ziet Nuijten. 'Door de voortschrijdende digitalisering wordt een groeiend aantal taken geautomatiseerd. Daardoor ontstaat meer ruimte voor finance om zich bezig te houden met de menselijke kanten van het vak, en om zich tot een strategische business partner te ontwikkelen. Ook de opmars van klantgerichte finance zet de schijnwerpers op soft skills zoals open luisteren, je verplaatsen in de ander en de vragen en wensen van de klant doorgronden. Dat is precies waar persoonlijk leiderschap over gaat: empathie en begrip voor de ander.'

Zelfbewustzijn als start

Persoonlijk leiderschap start volgens Nuijten met zelfbewustzijn: een awareness van je kwaliteiten, valkuilen, uitdagingen en allergieën. 'Inzicht in je sterke en minder sterke kanten stelt je in staat om je communicatiestijl aan te passen aan de situatie, wat de kans vergroot dat je de gewenste impact maakt. Het is niet altijd makkelijk om van jezelf te weten op welke momenten je minder effectief bent. Het helpt dan om positieve en constructieve feedback te vragen. Ook zelfreflectie draagt bij aan zelfbewustzijn. Je kunt bijvoorbeeld wekelijks voor jezelf highlights, lowlights en insights noteren.'

Nuijten adviseert controllers en andere finance professionals die effectief willen opereren om zich ook te verdiepen in de omgeving waarin ze werken. 'Toon interesse, luister aandachtig en verplaats je in de ander. Hoe beter je begrijpt wat de business bezighoudt, hoe beter je adviezen en rapportages kunt afstemmen op de issues die er spelen – en hoe meer vertrouwen je wekt en hoe meer impact je uiteindelijk maakt.'

Groei in persoonlijk leiderschap stopt nooit, benadrukt Nuijten. 'Met een growth mindset – de overtuiging dat je talenten ontwikkelt door hard werken, slimme strategieën en input van anderen – blijf je je hele leven leren en kom je echt verder. Daar hoort ook bij dat je regelmatig uit je comfortzone stapt. Dat hoeft helemaal niet om grootse en meeslepende acties te gaan. Het kan ook betekenen dat je bijvoorbeeld een collega die een afspraak niet nakomt op een respectvolle manier aanspreekt.'

In de continu veranderende samenleving staan thema’s zoals wendbaarheid en flexibiliteit hoog op de agenda van leidinggevenden. 'Dat vraagt bij uitstek om persoonlijk leiderschap', zegt Nuijten. 'De wereld van nu is te typeren als VUCA: volatile, uncertain, complex, ambiguous. Dat vereist een hoge mate van aanpassingsvermogen van alle professionals, maar met name van leidinggevenden. Hoe opereer je effectief in onzekere situaties, zoals tijdens een reorganisatie? Hoe reageer je op onverwachte gebeurtenissen? Hoe kan je leren van uitdagingen en fouten? Met ‘what if’-scenario’s kan je al van tevoren nadenken over wat er kan gaan gebeuren. Het zelfbewustzijn en de nieuwsgierigheid die kenmerkend zijn voor persoonlijk leiderschap zijn onmisbaar om met dergelijke scenario’s aan de slag te gaan.'

Bovenop de apenrots

Leiderschap wordt voor finance professionals belangrijker naarmate je een meer senior positie vervult, denkt Nuijten. 'Er wordt dan vanuit gegaan dat de vakinhoudelijke competenties op orde zijn, en er wordt meer van je verwacht op het gebied van cultuur, teamwork, het partnership met de business en de samenwerking tussen verschillende afdelingen. Een specifieke valkuil voor leidinggevenden is dat het lastiger is om feedback te ontvangen. Je hebt eerlijke mensen om je heen nodig die je een spiegel voorhouden. Je kunt zo veel leren van collega’s uit allerlei niveaus van de organisatie: zij hebben vaak een scherpe antenne voor wat er speelt. Bovenop de apenrots sta je verder af van de werkvloer en heb je echt niet alle kennis in huis.'

Een andere opgave voor ervaren professionals is om psychologische veiligheid te creëren. 'Je hebt een sfeer nodig waarin alle teamleden het gevoel hebben dat ze mogen zijn wie ze zijn en mogen zeggen wat ze vinden – en ook dat ze openlijk mogen twijfelen, of aangeven dat ze het even niet weten. Als je zo’n sfeer mogelijk maakt, dan stimuleer je authenticiteit en inclusiviteit – en daarmee ontstaat de grootste kans dat je gebruik maakt van alle talenten in de organisatie.'

Een veelvoorkomende uitdaging voor jonge talenten heeft volgens Nuijten te maken met assertiviteit. 'Hoe laat je effectief je stem horen aan de directietafel? Hoe overtuig je een ander op een integere manier? Hoe kan je collega’s beïnvloeden als je geen leidinggevende bent? Het gaat daarbij om risico’s durven nemen, uit je comfortzone stappen, en de balans vinden tussen assertiviteit en bescheidenheid. Assertiviteit werkt nu eenmaal niet zonder empathie.'

Ripple effect

De EMFC is onderscheidend door de structurele aandacht voor verdiepende kennis over accounting en finance, actuele inzichten in technologie en data analytics, en het vermogen van financiële professionals om – als business partner en decision shaper – het verschil te maken voor de uitdagingen en prestaties van de business. Kernwoorden hierbij zijn (digital) transformation, operational excellence en leadership skills.

In zijn bijdrage aan de EMFC legt Nuijten de nadruk op de praktijk van persoonlijk leiderschap. 'De focus ligt op inzichten die je kunt toepassen in het hier en nu, in je huidige rol. Hoe kan je bijvoorbeeld in het gesprek met een directeur effectiever opereren, zodat de zorgen die je wilt agenderen daadwerkelijk worden opgepakt?' Nuijten staat ook stil bij de loopbaanontwikkeling van de deelnemers. 'Je rolt na een studie vaak van de ene functie in de andere. Maar het is zinvol om eens de tijd te nemen om na te denken over wat je eigenlijk wilt in je carrière. Wat drijft je? Wat past bij je? Welke focus wil je leggen?'

De EMFC-module over leiderschap besteedt uitvoerige aandacht aan de samenwerking in teams. 'Hoe kan je als professional effectief opereren in een team? Hoe zorgen we als team voor psychologische veiligheid? Hoe zorgen we voor voldoende diversiteit in een team, en creëren we een cultuur van inclusiviteit? Welke talenten brengen de diverse teamleden in? Hoe definiëren we succes en hoe monitoren we onze voortgang? Hoe stippelen we onze koers uit: hoe nemen we besluiten, hoe gaan we om met verschillen van mening en hoe vieren we successen? Als je over dergelijke vragen in een vroeg stadium nadenkt, dan kan je in een crisissituatie sneller en effectiever acteren.'

Nuijten maakt in zijn onderwijs en coaching gebruik van verschillende modellen, zoals de kernkwadranten van Daniel Ofman en het VUCA-model van Warren Bennis en Burt Nanus. 'Er is niet één model dat in elke situatie voor iedereen werkt. Idealiter beschik je over een toolbox waaruit je zelf de juiste instrumenten kiest om de beste versie van jezelf te worden. Leiderschap is niet een kwestie van een model uitrollen, of de tips van een managementgoeroe volgen.'

Nuijten is sowieso allergisch voor het concept van grote leiders. 'Een leider is naar mijn idee iemand die echt bij zichzelf blijft, en authentiek en integer is. En vooral ook: iemand die in contact is met anderen, oprecht luistert, en enthousiast en positief is. Daardoor ontstaat een ripple effect: de leider inspireert anderen dan om zelf een stap extra te zetten, en dat maakt een enorme kracht in een organisatie los.'