Leestijd: circa 8 minuten

Leiderschap is, samen met analytisch vermogen, de belangrijkste skill van de finance professional van de toekomst. Dat zeggen CFO's die zijn ondervraagd voor de recente editie van de FinTech Barometer, een jaarlijks onderzoek naar de financiële status bij Nederlandse bedrijven. In de top 3 van de vaardigheden die CFO's verwachten van teamleden staan ook communicatieve vaardigheden.

Leiderschap is onlosmakelijk verbonden met analytische en communicatieve skills, zegt Joris Nuijten, expert in leadership development en docent van Executive Master of Finance and Control (EMFC) van de Amsterdam Business School van de Universiteit van Amsterdam (UvA). 'De positie van finance professionals is de laatste jaren aan het verschuiven. Vroeger lag de focus vooral op compliance-aspecten, waarbij je als controller een meer dienstbare en uitvoerende rol innam. Nu ben je meer actief betrokken bij de strategische besluitvorming en de koersbepaling van de organisatie. Om als strategische gesprekspartner van toegevoegde waarde te zijn, is een combinatie nodig van analytisch denken, persoonlijk leiderschap tonen, én communicatief sterk in je schoenen staan. Core financial skills zijn natuurlijk cruciaal, maar niet voldoende om in de toekomst relevant te blijven.'

De communicatieve vaardigheden van het leiderschap die finance professionals nodig hebben om succesvol te opereren, kennen volgens Nuijten twee kanten. 'Allereerst moet je goed kunnen communiceren over de strategische vraagstukken waarmee je vanuit je functie te maken hebt. Je gaat als controller niet alleen maar over de getallen. Je denkt ook strategisch mee. Dat betekent dat je de verschillende dimensies van finance voor het voetlicht moet kunnen brengen. Dat vraagt onder andere dat je zo nodig assertief kunt optreden, en collega’s in de business op een respectvolle manier challenget.' 

Daarnaast gaat het bij effectieve communicatie om actief en empathisch luisteren. 'Verdiep je met aandacht in je gesprekspartner, los van wat je zelf in een overleg wilt bereiken. Wees oprecht geïnteresseerd in de ander, zodat je in dialoog leert te begrijpen welke vragen en behoeften er leven. Als je goed kunt inspelen op deze issues dan is de kans groter dat je tot de beste besluiten en oplossingen komt.'

Persoonlijke ontwikkeling

Nuijten heeft meer dan 20 jaar werkervaring bij een multinational in de energiesector. Hij houdt hij zich de laatste jaren vooral bezig met team development en leiderschapsprogramma's voor senior executives. Daarnaast is hij actief als trainer, facilitator, coach en consultant, en geeft hij via Libre Foundation leiderschapstrainingen voor ngo's in ontwikkelingslanden zoals Oeganda en Tanzania. Hij verzorgt sinds 2015 modules over leiderschap in diverse MBA-programma’s van de UvA en is sinds 2018 docent van de EMFC. In 2022 werd hij door EMFC-studenten uitgeroepen tot Teacher of the Year.

'Leiderschap heeft natuurlijk allerlei connotaties, maar wat mij betreft is persoonlijke ontwikkeling de essentie ervan', zegt Nuijten. 'Het begint ermee dat je zelfbewustzijn ontwikkelt, zodat je jezelf en je motivaties kent. Je hebt een intrinsieke motivatie nodig voor je werk, onafhankelijk van de meningen en verwachtingen van je omgeving. Daarnaast kenmerkt effectief persoonlijk leiderschap zich door een growth mindset, het besef dat je je altijd verder kunt ontwikkelen.'

Nuijten benoemt verschillende aspecten van de growth mindset, die relevant zijn voor effectieve leiders. 'Het gaat om de bereidheid om te reflecteren op jezelf, de moed om kwetsbaarheid en onzekerheid te tonen, en het vermogen om feedback te geven én te ontvangen. Denk ook aan het lef om uit je comfortzone te stappen en nieuwe uitdagingen aan te gaan. Daarnaast zie ik dat bij persoonlijk leiderschap hoort dat je je eigen aannames durft te bevragen en dat je dus open staat voor informatie die de status quo uitdaagt in plaats van bevestigt.'

Mythes en misverstanden

'Ik hoor nog regelmatig de visie dat leiderschap alleen relevant is voor leidinggevenden', zegt Nuijten over hardnekkige misverstanden over leiderschap. 'Maar iedere professional maakt elke dag keuzes, bijvoorbeeld om prioriteiten te stellen en om met collega's samen te werken. Dat zijn onmiskenbaar elementen van effectief persoonlijk leiderschap.'

Een andere mythe is dat er één ideale stijl van leiderschap is. 'Er zijn allerlei manieren om persoonlijk leiderschap te tonen. Je staat als professional voor de keuze om een stijl te ontwikkelen die bij jou past. Alleen met de leiderschapsstijl die aansluit bij wie je bent, is er sprake van authenticiteit - en dus van overtuigingskracht.'
 

Nuijten ontkracht ook de mythe dat leiderschap een theoretisch concept is, dat je uit boeken kunt leren. 'Om jezelf cognitief te ontwikkelen is het niet voldoende om managementboeken te lezen, of Youtube-video's en TED Talks te bekijken. Het is ook van belang om te reflecteren, te experimenteren en uit je comfortzone te stappen. Dat lukt alleen als je nieuwe dingen onderneemt en - in een veilige omgeving - fouten maakt.' 

In de EMFC-opleiding creëert Nuijten een veilige setting om nieuwe leerervaringen op te doen. 'Het is een drietrapsraket. We starten met de theoretische basiskennis. Dan passen we de concepten toe in een veilige omgeving, waar we elkaar open, eerlijke en constructieve feedback geven. Daarnaast zijn er intervisiemomenten waarop studenten onderling ervaringen, uitdagingen en reflecties delen. In zo'n groep trusted peers kan je heel veel inzichten opdoen - in je sterke punten en in je blinde vlekken.'

Goede gewoonten

De EMFC van de UvA is onderscheidend door de structurele aandacht voor verdiepende kennis over accounting en finance, actuele inzichten in technologie en data analytics en het vermogen van financiële professionals om – als business partner en decision shaper – het verschil te maken voor de uitdagingen en prestaties van de business. Kernwoorden hierbij zijn (digital) transformation, operational excellence en leadership skills.

In zijn bijdrage aan de EMFC deelt Nuijten actuele inzichten voor het leiderschap van vandaag en morgen, met verwijzingen naar onderbouwde concepten zoals de kernkwadranten van Daniel Ofman. 'Iedereen heeft sterke kanten, maar je kracht kan ook een valkuil worden. Het helpt dus om je bewust te zijn van je valkuilen en blinde vlekken. Als je getriggerd wordt door het gedrag van een ander, dan is dat een ideaal moment om te leren over jezelf.'

Nuijten besteedt uitgebreid aandacht aan een onderwerp dat niet iedereen direct associeert met leiderschap: goede gewoonten. 'We gaan tijdens de onderwijsmodule heel intensief aan de slag met zelfreflectie en persoonlijke groei. Het risico is dat je dan denkt: ik ga alles helemaal anders doen. De ervaring leert dat je grote ambities in de dagelijkse realiteit al snel weer kwijt bent. Daarom is het advies: focus op een verbeterpunt dat je zonder al te veel gedoe en moeite in je dagelijkse leven kunt toepassen. Mensen overschatten nu eenmaal de verandering die ze in korte tijd kunnen bereiken en onderschatten wat ze in langere tijd kunnen bereiken.'

Inclusiviteit en psychologische veiligheid

In de EMFC komen verschillende actuele thema's rond leiderschap aan bod, zoals inclusiviteit en psychologische veiligheid. Nuijten: 'Wat mij betreft, gaat inclusiviteit verder dan gender en ras. Iedereen is uniek en inclusiviteit heeft ermee te maken dat je open staat voor anderen en andersdenkenden. Een diverse teamsamenstelling is daarvoor niet voldoende. Het gaat ook om actief luisteren naar anderen. Dat is vaak lastiger dan je denkt.'

Het goede nieuws: actief luisteren kan je leren. 'Het gaat soms om heel simpele zaken, zoals de ander laten uitpraten en opmerken wat er niet wordt gezegd. Maar het helpt ook om met een team op metaniveau een gesprek te voeren over hoe je met elkaar omgaat. Hoe werken we prettig samen? Wat zijn onze sterke punten? Wat willen we leren? Hoe gaan we om met eventuele conflicten?'

Rond het vraagstuk psychologische veiligheid deelt Nuijten inzichten uit het werk van onder meer Amy Edmondson. 'Een veilige omgeving is niet alleen een kwestie van aardig en respectvol met elkaar omgaan. Je hebt ook een ruimte nodig om vraagstukken te bespreken waarover je onzeker bent, of waarover de meningen in een team mogelijk sterk verschillen. De leider is hierbij een rolmodel. Je initieert het gesprek als zaken niet goed lopen, en je zorgt dat gevoelige informatie op een integere en vertrouwelijke manier wordt behandeld. Als finance professional heb je daarmee de mogelijkheid om daadwerkelijk van positieve invloed te zijn op de organisatiecultuur.' 

Inhoud versus proces

'Finance professionals hebben vaak veel passie voor hun vak. Dat is prachtig om te zien. De keerzijde is dat je geneigd bent om meteen in de inhoud te duiken. Terwijl het soms effectiever kan zijn om daar even van weg te blijven om echt voortgang te boeken', signaleert Nuijten. 

Nuijten geeft het voorbeeld van een team dat succes wil boeken. 'Sta eens stil bij de definitie van succes. Wanneer vinden teamleden iets een succes? Gaat het erom dat je zo snel mogelijk resultaat hebt? Of dat het proces leuk is? Of dat je ervan kunt leren? De definitie is van directe invloed op hoe je het werk aanvliegt. Geef je bijvoorbeeld alle ruimte aan collega's die nog veel moeten leren? Of ga je taken delegeren aan mensen die misschien niet de kwaliteit leveren die jij gewend bent? Hoe beoordeel je de korte- en langetermijnvoordelen van de gekozen manier van werken?' 

Eerlijke mensen om je heen zijn een zegen, benadrukt Nuijten. 'Ik gun het iedereen dat je in een omgeving opereert waarin je af en toe een spiegel wordt voorgehouden. Dat voelt misschien niet altijd comfortabel, maar het is wel leerzaam.'

'Sta open voor verrassingen', voegt Nuijten toe. 'Het is prima om een beeld te hebben over waar je over 5 of 10 jaar wilt zijn. Maar timmer je carrière niet helemaal dicht. Houd je ogen open voor nieuwe kansen.' Neem ook eventuele signalen dat je vastloopt serieus. 'Als je denkt dat je in je loopbaan niet meer kunt groeien dan is dat een rode vlag. De wereld verandert continu en het is essentieel om je te blijven ontwikkelen. Onderzoek naar neuroplasticiteit heeft onomstotelijk aangetoond dat je je hele leven lang kunt leren. Het maakt niet uit hoeveel diploma's je hebt, of hoe senior je bent. Met de juiste mindset blijf je groeien.'