Summary

In de relatief rustige arbeidsverhoudingen in Nederland is de Rotterdamse haven van oudsher een opvallende uitzondering. Er vonden hier veel meer stakingen plaats dan in andere bedrijfstakken. Daarbij ging het dikwijls om wilde stakingen, die niet de goedkeuring van de vakorganisaties hadden. Bovendien speelde deze ‘syndicale onderstroom’ een cruciale rol op sleutelmomenten in de ontwikkeling van het Nederlandse stelsel van arbeidsverhoudingen. In deze historisch- sociologische studie wordt het stakingspatroon in de Rotterdamse haven geanalyseerd over de gehele twintigste eeuw, inclusief voor- en naspel (1889-2010). De vraag die daarbij centraal staat is wat de oorzaken van dit patroon zijn, hoe het zich heeft ontwikkeld en waarom het zo hardnekkig was. In een apart hoofdstuk wordt een vergelijking gemaakt met Amsterdam, Hamburg en Antwerpen en met andere bedrijfstakken in Nederland.